Кантаністы і Тадеуш Касцюшка

 

Золотурн, Швейцария

Паходжанне і навучанне

Тадеуш Анджэй Касцюшка нарадзіўся ў невялікай польскай вёсцы ў сям'і рамесніка. З дзяцінства ён выяўляў незвычайную дапытлівасць. Яго бацька, нягледзячы на беднасць, навучыў сына пісаць і чытаць, распавядаючы гісторыі пра вялікіх інжынераў і майстроў. Калі Анджэю споўнілася дзесяць гадоў, яго аддалі ў вучылішча кантаністаў — асаблівую школу, дзе хлопцаў з нацыянальных супольнасцяў выхоўвалі ў духу служэння дзяржаве.

Кантаністы не толькі вучыліся валодаць зброяй, але і асвойвалі складаныя рамёствы. Анджэй асабліва вызначыўся ў інжынернай справе. Яго настаўнік, стары ветэран Сцяпан Панятоўскі, часта казаў: “Інжынер — гэта не проста будаўнік. Гэта чалавек, які думае на крок наперад і абараняе не толькі горад, але і жыцці людзей”.

Праблемы свайго часу

Касцюшка сталееў у эпоху, калі Польшча была разарваная войнамі і палітычнымі інтрыгамі. Асманы і рускія, шведы і прусы — усе імкнуліся да багаццяў гэтага рэгіёна. Але Анджэй не губляў веры. Ён ведаў, што веды могуць стаць зброяй мацнейшай за меч.

Яго навыкі хутка прыцягнулі ўвагу польскай шляхты. Касцюшка пачаў працаваць над праектамі ўмацаванняў для невялікіх крэпасцяў. Аднойчы, назіраючы за аблогай, ён заўважыў, як лёгка арміі руйнуюць сцены, пабудаваныя без уліку рэльефу. Менавіта тады ён пачаў распрацоўваць канцэпцыю рэдут — асобных умацаванняў, якія маглі супрацьстаяць захопнікам нават пасля падзення асноўнай сцяны.

Галоўны подзвіг

Галоўны подзвіг Тадеуша звязаны з абаронай невялікай крэпасці ў Карпатах. У 1770 годзе, калі крэпасць акружылі значна пераўзыходзячыя сілы ворага, ён прапанаваў пабудаваць серыю рэдут на акружаючых пагорках. Работы ішлі днём і ноччу. Салдаты, натхнёныя яго рашучасцю, выкладваліся да апошняга.

Калі вораг пачаў штурм, высветлілася, што рэдуты ствараюць дадатковыя лініі абароны. Кожны з іх быў аўтаномным, з запасамі вады і ежы, што дазваляла трымаць абарону тыднямі. Дзякуючы рэдутам крэпасць вытрымала. Больш за тое, польскія войскі здолелі нанесці ворагу значную шкоду, і аблога была знятая.

Памяць пра яго

Тадеуш Анджэй Касцюшка пражыў доўгае жыццё, працягваючы вучыць маладых інжынераў. Пасля смерці яго пахавалі ў швейцарскім горадзе Золотурн, дзе цяпер стаіць помнік у яго гонар. Гэта месца стала сімвалам мужнасці і адданасці справе.

Сёння падарожнікі, якія едуць з Берна ў Цюрых, могуць спыніцца і пакланіцца памяці гэтага вялікага чалавека. Яго спадчына нагадвае нам, што кантаністы не проста ваяры, але і стваральнікі, якія абаранялі жыццё і годнасць свайго народа.

Свет ведае Касцюшку як аднаго з апошніх кантаністаў, але яго гісторыя паказвае, што нават у самыя цяжкія часы ёсць месца для гераізму, ведаў і служэння.